Γοργοποταμος και αλλα...Μέρος 3ο

Συνεχίζει βέβαια ο Άρης να ισχυρίζεται άλλοτε ότι το ΕΑΜ ήταν εναντίον της ενέργειας και άλλοτε ότι η ενέργεια ήταν καταδικασμένη σε αποτυχία γιατί η γέφυρα ήταν πολύ καλά οχυρωμένη και οι Ιταλοί ήταν ενήμεροι και είχαν πάρει αυξημένα μέτρα ασφαλείας...
Όταν κατάλαβε ο Άρης ότι οι άλλοι δεν δέχονταν τις αντιρρήσεις του αλλά ήταν αποφασισμένοι να προχωρήσουν οπωσδήποτε, ζήτησε αναβολή για 2-3 μέρες μέχρι να φτάσει ο σύνδεσμος από την Αθήνα που είχε στείλει στην Κεντρική επιτροπή του ΕΑΜ(ΚΚΕ) για να πάρει έγκριση για τη συμμετοχή του...
Στις 20 του μηνός μετά από απόφαση του Ζέρβα οργανώθηκε αναγνωριστική περίπολος από ΕΔΕΣ και ΕΛΑΣ. Η εντολή ήταν να γυρίσουν σε 48 ώρες. Για αυτή αναφέρεται και ο Μάγιερς στην «Ελληνική Περιπλοκή» σελ 71...
Στις 22, ο Ζέρβας κάλεσε το Μάγιερς και τον Άρη σε σύσκεψη. Επειδή οι μέχρι τότε πληροφορίες έλεγαν ότι στο βόρειο άκρο της γέφυρας δεν υπήρχε εγκατεστημένη μόνιμη ισχυρή Ιταλική δύναμη, το σχέδιο δεν προέβλεπε συγκρότηση τμήματος κρούσης παρά μόνο για το νότιο άκρο...Έτσι βάσει του αρχικού σχεδίου του Ζέρβα, προβλεπόταν «απλώς αιφνιδιαστική ενέργεια μιας ομάδας προς εξουδετέρωση των σκοπών και κατάληψη του εκεί πολυβολείου».
Τόσο ο Μάγιερς όσο και ο Άρης συμφώνησαν για το σχέδιο. Ο Άρης όμως εξέφρασε πάλι τις επιφυλάξεις του ως προς την πιθανότητα επιτυχίας της ενέργειας και ζήτησε την αναβολή της για άλλες 3 μέρες!!!! Τότε ο Ζέρβας του είπε ότι η επιχείρηση θα γίνει μέχρι τις 25 Νοεμβρίου και του δήλωσε ότι δεν πρόκειται να υπάρξει άλλη αναβολή και η επιχείρηση θα γίνει και χωρίς τη συμμετοχή του ΕΛΑΣ - «Θα προχωρήσω λοιπόν μόνος και ο Θεός βοηθός».
Και όπως γράφει ο Κομνηνός Πυρομάγλου : «Ο Άρης Βελουχιώτης συνέλαβε τη σημασία και την απήχησι που θα είχε στην ψυχολογία του Ελληνικού λαού το εγχείρημα αυτό και παρ' όλες τις αντιρρήσεις του- για να μη φανή ότι δεν συμμορφώνεται και με τη γραμμή των Αθηνών-δέχθηκε να συμμετάσχη ενεργώς» («Ο Δούρειος Ίππος», σελ. 43)
Τέλος πάντων με τα πολλά, τελικά υπήρξε πληροφορία την τελευταία στιγμή ότι ΚΑΙ το βόρειο τμήμα φυλασσόταν καλά οπότε άλλαξε το σχέδιο και στάλθηκαν και εκεί αντάρτες.
Ακόμα και την ύστατη στιγμή κατά την οποία όλα τα τμήματα βρίσκονταν στο χώρο συγκέντρωσης (τοποθεσία Πλακωτό) έτοιμα για εξόρμηση ο Άρης ζήτησε τη μετάθεση της ώρας επίθεσης στις 6 το πρωί της επόμενης μέρας (26) ισχυριζόμενος ότι είχε πληροφορίες από τον αντάρτη Γιάννη Αγουρίδη ότι τα συρματοπλέγματα που περιέβαλλαν τα φυλάκια και τα βάθρα της γέφυρας ήταν ηλεκτροφόρα και είχαν τοποθετηθεί σε αυτά παγίδες! Ο Ζέρβας απέρριψε ασυζητητί την πρόταση, θεωρώντας απαράδεκτη τη διεξαγωγή της ενέργειας κατά τη διάρκεια της ημέρας! Την ίδια απάντηση έδωσε στον Άρη και ο Μάγιερς. Τελικά αναγκάστηκε να υποχωρήσει...
Ο Άρης λοιπόν παρά τις συνεχείς προσπάθειες και παρά τις εντολές των προϊσταμένων του (Κεντρική επιτροπή ΚΚΕ), δεν πέτυχε τη ματαίωση της ενέργειας, ΣΥΡΕΤΑΙ κυριολεκτικά από ανάγκη για να μην μονοπωληθεί αυτή η πράξη Εθνικής αντίστασης από το Ζέρβα. Σε συνομιλία του με τον Πυρομάγλου λέει : «Δεν είμαι τρελός ν' αφήσω σ' εσάς αυτή τη μεγάλη ευκαιρία...ας λένε ό,τι θέλουν στην Αθήνα» («Ιστορικόν Αρχείον Εθνικής Αντιστάσεως», Κομνηνός Πυρομάγλου) ή σε άλλη διατύπωση «Αυτοί στην Αθήνα είναι κόπανοι, νομίζεις ότι θ' αφήσω σε σας την πρωτοβουλία τώρα που αρχίζει ο αγώνας;» («Ελευθεροτυπία», 7 Οκτωβρίου 1976)
Ιδού πως περιγράφει (ο αριστερών φρονημάτων, καθηγητής Γαλλικής φιλολογίας) Κομνηνός Πυρομάγλου τις τελευταίες στιγμές πριν την επίθεση : «Η διαταγή εκκινήσεως δια την επιχείρησιν είχεν ορισθή δια την 6.30' το απόγευμα της 25 Νοεμβρίου 1942. Η ώρα ήτο 6.15' και ο Άρης ήτο ακόμη αναποφάσιστος. Τα τμήματα των Εθνικών ομάδων είχον λάβει διαταγήν να εκκινήσουν την 6.30'». Ο Ζέρβας στρεφόμενος προς τον Άρην του λέγει : «Άρη, πρέπει να πάρης την απόφασή σου. Εγώ σ' ένα τέταρτο ξεκινώ. Προσωπικώς για σένα είναι ζήτημα τιμής». Και ο Άρης, αρκετά στενοχωρημένος : «Το αντιλαμβάνομαι. Θα ακολουθήσω παρά τας διαταγάς του ΕΑΜ»
Ας κάνουμε μια ανακεφαλαίωση :
Μέχρι τώρα, γνωρίζουμε πως η Αποστολή Harling οργανώθηκε για να αποκοπεί η γραμμή ανεφοδιασμού του Άξονα εν όψει της μάχης του Ελ Αλαμέιν.
Το ΕΑΜ-ΕΛΑΣ-ΚΚΕ ήταν αντίθετο σε τέτοιας κλίμακας ενέργειες εναντίον του στρατού κατοχής. Κάποιος θα ισχυριστεί ότι αυτό οφειλόταν στα αισθήματά τους (της ηγεσίας για να είμαι ακριβής) για τους Άγγλους. Όπως όμως ΑΠΕΔΕΙΞΑ η τακτική αυτή ήταν ενιαία ακόμα και προς την ΠΕΑΝ που δεν... την εξόπλισαν οι μοναρχοφασιστοιμπεριαλιστές Άγγλοι.
Υπάρχουν πάρα πολλά ερωτηματικά σε σχέση με τον κομμουνιστή Σεφεριάδη που την παραμονή της πτώσης των 11 Βρετανών και του ενός Έλληνα (Μαρίνου) περιέργως πιάστηκε από τους Ιταλούς.
Έτσι οι Βρετανοί αναγκάστηκαν να πέσουν στα τυφλά και το τι τράβηξαν μέχρι να βρεθούν όλοι μαζί είναι απερίγραπτο! Τα περισσότερα προσωπικά τους αντικείμενα χάθηκαν, αρκετός εξοπλισμός κλάπηκε και οι ασύρματοι καταστράφηκαν ολοσχερώς. Ειδικά ο Μάγιερς στο βιβλίο του μοιάζει πολύ απελπισμένος!
Η τρίτη ομάδα με επικεφαλής τον Θέμη Μαρίνο κρατήθηκε από τον Βελουχιώτη που ήταν... αντι-ιμπεριαλιστής ως επίδειξη στα διάφορα χωριά και ως δόλωμα για επιστράτευση νέων ανταρτών. Όταν όμως πληροφορήθηκε ο Woodhouse το σημείο που βρισκόταν του έστειλε το γνωστό σημείωμα προς κοινή συνάντηση για να προχωρήσουν στην επιχείρηση. Τότε μόνο αναγκάστηκε να αποδεσμεύσει το τρίτο κλιμάκιο...
Ο Βελουχιώτης αποφεύγει να πάρει θέση για την διεξαγωγή της επιχείρησης και το πάει από αναβολή σε αναβολή "περιμένοντας την έγκριση του ΕΑΜ". Όπως δε απέδειξα με μαρτυρία έφερε αντιρρήσεις και υποστήριξε ότι η ενέργεια ήταν γνωστή και θα ήταν τρέλα να επιτεθούνε στη γέφυρα!!!
Η επιλογή της γέφυρας του Γοργοποτάμου για ανατίναξη έγινε από τον Μάγιερς .Το αποδείξαμε με πηγές.
Το άκρον άωτον της διστακτικότητας του Βελουχιώτη είναι η μετάθεση της ώρας επίθεσης για το επόμενο πρωί λόγω... ηλεκτροφόρων συρματοπλεγμάτων! (λες και το πρωί θα έκοβε το ρεύμα η.. ΔΕΗ!!)
Τελικά, όπως περιγράφει ο Πυρομάγλου ο Βελουχιώτης δέχεται να παρακούσει τις εντολές του ΕΑΜ (δεν είχε έρθει ακόμα η... άδεια από την Αθήνα) και να συμμετάσχει στην επιχείρηση.
Υπάρχουν αντικρουόμενες απόψεις για τον αριθμό των συμμετεχόντων στην επιχείρηση. Πιο κοντά στην αλήθεια θεωρώ πως είναι του Θέμη Μαρίνου τόσο επειδή είναι ο πιο ουδέτερος, όσο και επειδή έχει μελετήσει όλες τις Βρετανικές εκθέσεις που αναφέρονται στο γεγονός. Αυτός υποστηρίζει ότι οι του ΕΔΕΣ ήταν 60 ενώ του ΕΛΑΣ περίπου οι διπλάσιοι, γύρω στους 110-120. Σε αυτές συνυπολογίζονται οι ομάδες του Αγουρίδη του Καραλίβανου και άλλων ληστανταρτών.
Όπως όμως μας ενημερώνει τόσο στον πρώτο τόμο του βιβλίου του, όσο και στο φύλλο της ΕΣΤΙΑΣ της 13ης Νοεμβρίου 2004 οι συμμετέχοντες στη μάχη στα δύο άκρα της γέφυρας ήταν ίσοι και από τις δύο πλευρές (από 45).
Στο βόρειο άκρο θα πάει μια δύναμη 30 περίπου ανδρών του ΕΔΕΣ υπό τον μόνιμο ανθυπολοχαγό Σωτήρη Παπαχρήστο και βοηθούς τους ανθυπολοχαγούς Λεωνίδα Πετρουλάκη και Κωνσταντίνο Σαλμά. Ενώ για την εξουδετέρωση της φρουράς στο νότιο φυλάκιο αλλά ΚΑΙ για την κάλυψη των Βρετανών «σαμποτέρ» για το έργο της υπονόμευσης του δεύτερου κατά σειρά μεταλλικού μεσόβαθρου ανέλαβε μικτή ομάδα από 40 περίπου άντρες του ΕΛΑΣ με διοικητή των «Κωστούλα Αγραφιώτη» (Κων/νος Καβρέτζος), από 22 περίπου άντρες του ΕΔΕΣ με επικεφαλής τον ιερέα Σπυρίδωνα Ζαφείρη και τον Κων/νο Στούμπο αλλά και 5 άνδρες της ομάδας του Δήμου Καραλίβανου (ο λήσταρχος που λέγαμε, έκανε και κάτι καλό!). Επικεφαλής όλων αυτών στο νότιο μέρος ήταν ο Μιχαήλ Μυριδάκης που ήταν και ο αρχηγός του τεχνικού μέρους της επιχείρησης. Ήταν δε ο τρίτος άνθρωπος (μετά τον Άρη και τον Ζέρβα) που παρασημοφορήθηκε από τους Συμμάχους.
Ο Μάγιερς στο βιβλίο του γράφει για τις φωνές που άκουγε του Μυριδάκη που εμψύχωνε τους αντάρτες. Ο Μυριδάκης στο βιβλίο του "Η επιχείρηση του Γοργοποτάμου και το ΕΑΜ-ΕΛΑΣ" αναφέρει ότι οι ΕΛΑΣίτες αρνήθηκαν να υπακούσουν σ' αυτόν, υποστηρίζει δε ότι έφυγαν! Δυστυχώς αποτελεί τη μόνη μαρτυρία και κάτι τέτοιο δεν μπορεί να διασταυρωθεί. Το σίγουρο είναι (όπως λέει) ότι ο Καραλίβανος και η ομάδα του έδειξε γενναιότητα και πίστη. Ίσως λόγω της κακής του συμπεριφοράς προς τον Μάγιερς τις προηγούμενες μέρες και την ανάλογη αντιμετώπιση που είχε.
Υπήρχαν και άλλες μικρότερες ομάδες κυρίως από άνδρες του ΕΛΑΣ που είχαν αναλάβει την αποκοπή των συγκοινωνιών και επικοινωνιών της Ιταλικής φρουράς και την ανατίναξη της σιδηροδρομικής γραμμής σε 2 σημεία για την παρεμπόδιση άφιξης ενισχύσεων από τη Λαμία και το Μπράλο...
Η κυριώτερη από αυτές υπό τη διοίκηση του Θέμη Μαρίνου (Λοχαγός της Βρετανικής αποστολής), με βοηθό τον έφεδρο ανθυπολοχαγό Μηχανικού «Λάμπρο» (Σπύρος Μπέκιος) και 15 μέλη του ΕΛΑΣ είχε ως αποστολή να εγκατασταθεί 1000 μέτρα βόρεια της γέφυρας και να αποκόψει τα τηλεφωνικά και τηλεγραφικά καλώδια και να ανατινάξει μέρος της σιδηρ. γραμμής ΑΝ ερχόταν αμαξοστοιχία με Ιταλικές ενισχύσεις.
Η άλλη ομάδα από το Νότο υπό τη διοίκηση του Τζων Κουκ (ταγματάρχης καταδρομών) και του Νατ Μπάρκερ (έφεδρος Λοχαγός Καταδρομών) με βοηθό τον «Λευτέρη» (Λευτέρης Τσιλιγιάννης) και 15 άνδρες του ΕΛΑΣ είχε την ίδια αποστολή με την προηγούμενη με τη διαφορά ότι η ανατίναξη της γραμμής προβλεπόταν να γίνει σίγουρα αμέσως μετά την επίθεση εναντίον της γέφυρας.
Άλλη ομάδα από 30 άνδρες του ΕΛΑΣ με επικεφαλής τον ανθυπίλαρχο «Νικηφόρο» (Δημητρίου Δημήτριος) (άλλος...φιλαλήθης αυτός!) και τον «Διαμαντή» (Αλεξάνδρου Γιάννης) προβλεπόταν να εγκατασταθεί ως ενέδρα κοντά σε 1 μικρή ξύλινη γέφυρα του ποταμού Σπερχειού (γέφυρα Σανίδα), επί της δημόσιας οδού Λαμίας-Φραντζή σε απόσταση 4 χμ. Βορειοανατολικά της γέφυρας με αποστολή την παρεμπόδιση οδικής ενίσχυσης από τη Λαμία.
Ο Μιχαήλ Μυριδάκης γράφει : «Επίσης μια τέταρτη ομάδα που όρισε τότε ο Άρης θα πήγαινε να κάψει με βενζίνη ένα ξύλινο γεφύρι που ήταν σε ένα καρόδρομο από βόρεια της γέφυρας περί το χιλιόμετρο προς τη Λαμία» («Η επιχείρηση του Γοργοποτάμου και το ΕΑΜ-ΕΛΑΣ», σελ. 27)
Ύπαρξη εφεδρείας δεν προβλέφθηκε γιατί κατά τη διάρκεια της νύχτας δεν συγκροτείται τμήμα εφεδρείας επειδή είναι αδύνατη η χρησιμοποίησή της. Επιπλέον υπήρχε έλλειψη ενδοεπικοινωνίας.
Η ομάδα δολιοφθορών συγκροτήθηκε από 4 βρετανούς αξιωματικούς, 2 υπαξιωματικούς και 2 στρατιώτες και από 8 (4 η κάθε μία) αντάρτες των ΕΔΕΣ, ΕΛΑΣ. Αυτή η ομάδα είχε επικεφαλής 2 Νεοζηλανδούς έφεδρους λοχαγούς μηχανικού (Τομ Μπάρνς, Άρθουρ Έντμοντς) και βοηθούς : Ντένις Χάμσον και Ίντερ Γκίλλ (βρετανός έφεδρος λοχαγός καταδρομών και Ινδοβρετανός λοχαγός μηχανικού).
Η ομάδα Διοικήσεως περιλάμβανε τον Ναπολέοντα Ζέρβα, τον Άρη Βελουχιώτη, τον Έντυ Μάγιερς και τον Κρις Γουντχάουζ. Επίσης τον Κομνηνό Πυρομάγλου με 8 αντάρτες του ΕΔΕΣ και 4 σωματοφύλακες του Άρη, δηλαδή τα μέλη του ΚΚΕ «Περικλή» (Χουλιάρας Γιώργος) και «Θάνο» (Μαστροκώστας Φώτης) και 2 αντάρτες του ΕΛΑΣ. Όλοι αυτοί σε απόσταση 200 μέτρων δυτικά του βόρειου άκρου της γέφυρας.
Στην επιχείρηση λοιπόν που έγινε στις 25 Νοεμβρίου 1942 πήρανε μέρος : 11 βρετανοί «σαμποτέρ»(και ο Μαρίνος 12), 3 βρετανοί οπλίτες (1 παλαιστίνιος και 2 τουρκοκύπριοι που ήταν αιχμάλωτοι των Γερμανών και δραπέτευσαν), 60 περίπου άνδρες του ΕΔΕΣ και 110-120 του ΕΛΑΣ. Σε αυτούς συνυπολογίζονται και οι ομάδες των φυγόδικων ληστανταρτών Δήμου Καραλίβανου, Τζιβάρα και Αγουρίδη οι οποίοι έδειξαν πράγματι προθυμία και γενναιότητα. 12 μάλιστα από τους άνδρες αυτούς συνελήφθησαν με δόλο (τι άλλο?) 2 μήνες αργότερα και μετά από φρικτά βασανιστήρια εκτελέστηκαν στις 4 Φεβρουαρίου 1943 στο χωριό Μαυρολιθάρι από τον ίδιο το Βελουχιώτη επειδή δεν δέχθηκαν να ενταχθούν πλήρως στον ΕΛΑΣ. Λεπτομέρειες αναφέρονται στο βιβλίο του Μιχαήλ Μυριδάκη «Αγώνες της Φυλής» Α' τόμος σελ. 261-262...
Βέβαια αλλοι ΕΛΑΣ ανεβάζουν τους άντρες του ΕΛΑΣ στους 150!!
Στην έκδοση του ΚΚΕ «Επίσημα Κείμενα», τόμος πέμπτος, 1940-1945, σελ. 466 γράφει : «25 του Νοέμβρη: Η μάχη του Γοργοποτάμου. Συνεργαζόμενα τμήματα του ΕΛΑΣ (150 άνδρες), με επικεφαλής τον Άρη Βελουχιώτη, και του ΕΔΕΣ (60 άνδρες), μαζί με άγγλους σαμποτέρ...»
Δηλαδή όχι μόνο διογκώνεται ο αριθμός των ανταρτών του ΕΛΑΣ, αλλά δεν αναφέρεται καν το όνομα του Ζέρβα που ήταν ο πραγματικός πρωταγωνιστής της επιχείρησης, και παρουσιάζεται με αυτό τον τρόπο ως αρχηγός της επιχείρησης ο Άρης Βελουχιώτης! Αιδώς!
Άλλοι πάλι μτης Αριστεράς παρουσιάζουν γραφικές περιγραφές, υπερβολές και φαντασιώσεις στα ιστορικά τους βιβλία. Αφηγούνται πως ο Βελουχιώτης συγκέντρωσε - δήθεν - τους Βρετανούς και τους Έλληνες αξιωματικούς και αφού τους παρέταξε μπροστά του, τους... υπαγόρευσε το «σχέδιο ενέργειας» της επιχείρησης το οποίο ο ίδιος είχε καταστρώσει!!!!!!!
Δυστυχώς για τους συντρόφους, τους διαψεύδουν τα στοιχεία αλλά η χαριστική βολή έρχεται μετά από τόση προπαγάνδα, από τον ίδιο τον Κρις Γουντχάουζ στην ομιλία του στις 31 Οκτωβρίου 1984 στο ξενοδοχείο Holiday Inn... : «Υπάρχει ένας άλλος μύθος γύρω από το Γοργοπόταμο, που πρέπει ν' ανασκευαστεί. Έχει υποστηριχτεί ότι ο Άρης μόνος του επέλεξε το Γοργοπόταμο για στόχο και ότι κατέστρωσε μόνος του το σχέδιο της επίθεσης. Η αλήθεια είναι εντελώς διαφορετική. Ο Μάγιερς είχε επιλέξει το Γοργοπόταμο ως στόχο, έπειτα από μια προσωπική αναγνώριση επί τόπου, πριν ακόμα ξεκινήσω για να βρω το Ζέρβα. Ο Μάγιερς επίσης κατέστρωσε το σχέδιο της επίθεσης, το οποίο περιέγραψε στο Ζέρβα μόλις συναντήθηκαν, δηλαδή την μέρα από την άφιξη του Άρη. Ο Ζέρβας αμέσως αποδέχθηκε το σχέδιο και ανέλαβε τη διοίκηση της επιχείρησης. Όταν έφτασε ο Άρης, και αυτός επίσης συμφώνησε με το σχέδιο και αποδέχτηκε το Ζέρβα ως το γενικό αρχηγό».
Μετά από ένα εικοσάλεπτο το νότιο άκρο πέφτει. Τότε ο επικεφαλής του νότιου αντάρτικου τμήματος Μυριδάκης ρίχνει με το ειδικό πιστόλι της άσπρη φωτοβολίδα. Ο επικεφαλής του Βορείου τμήματος Παπαχρήστου είχε και αυτός πιστόλι με άσπρη φωτοβολίδα, ενώ ο Μυριδάκης είχε και μια κόκκινη που θα την έριχνε μόλις γινόταν η εκκαθάριση και των δύο τμημάτων και ήταν το σήμα για να ξεκινήσουν οι Βρετανοί σαμποτέρ. Τέλος ο Ζέρβας είχε πιστόλι με τρεις πράσινες φωτοβολίδες που θα τις έριχνε με το τέλος της επιχείρησης.
Όπως είναι γνωστό υπήρξε εμπλοκή στο βόρειο τμήμα. Η δύναμη αυτή αποδείχτηκε ανεπαρκής γιατί στο σημείο εκείνο οι Ιταλοί διέθεταν χτιστό πολυβολείο ("πολεμίστρα" κατά τον Woodhouse) που δεν είχε εντοπιστεί κατά τις αναγνωρίσεις που είχαν γίνει πριν την επιχείρηση. Όπως διαπίστωσε ο ίδιος ο Μάγιερς οι Ιταλοί είχαν περισσότερα και βαρύτερα όπλα, επιπλέον η σθεναρή αντίστασή τους ίσως να οφειλόταν στο ότι δεν είχαν δυνατότητα διαφυγής από τη θέση εκείνη. Μόλις ειδοποιήθηκε ο Ζέρβας, διέταξε την επέμβαση 6 ανδρών από την προσωπική του φρουρά με επικεφαλής τους Αλέξανδρο Ζέρβα (αδελφός του) και Πυρομάγλου. Στη συνέχεια προστέθηκε και ο Παντελής Κωτσάκης. Αυτός δε στις σελίδες 74-75 του προσωπικού του ημερολογίου γράφει :
"Σε λίγα λεπτά στο συρματόπλεγμα... Λαβών την πρωτοβουλία κάνω εξόρμηση υποστηριζόμενος από το οπλοπολυβόλο του Ν. Φώτου. Φθάνω στο Ιταλικό Φυλάκιο. Τότε ηκολούθησαν οι Πετροπουλάκης και Παπαχρήστου, οι Γεώργιος Αρβανίτης, Νικόλαος Γρίβας, Νικόλαος Γεωργούλας, Ιωάννης Καλαμπαλίκης και Ευάγγελος Παπακώστας. Από Ιταλική χειροβομβίδα, ευτυχώς επιθετική πίπτω αναίσθητος εμπρός στο φυλάκιο. Τρέχει ο Παπαχρήστος προς βοήθειά μου. Συνέρχομαι και μαζί με τον Σωτήρη, με χειροβομβίδες εξουδετερώνουμε το μόνιμο εκ μπετόν πολυβολείο των Ιταλών και γινόμεθα κύριοι του φυλακίου." και καταλήγει : "Έξαλλος από χαρά έρχεται ο συντ/χης Έντυ ο οποίος με αγκαλιάζει και με φιλεί." Στην ίδια ομάδα ήταν και ο Νίκος Ζέρβας ο οποίος παρέλαβε έναν Ιταλό αιχμάλωτο [ΤΟΝ ΜΟΝΑΔΙΚΟ ΟΠΩΣ ΕΙΠΑΜΕ ΠΟΥ ΜΕ ΔΙΑΤΑΓΗ ΤΟΥ ΒΕΛΟΥΧΙΩΤΗ ΣΚΟΤΩΣΕ Ο 16χρονος] τον οποίο είχε αφοπλίσει ο Βούλγαρης.
Έτσι, μετά από συνεννόηση και συμφωνία του Μάγιερς ξεκίνησε η προσπάθεια των σαμποτέρ πριν ριχθεί και η δεύτερη λευκή φωτοβολίδα.
Ο Θέμης Μαρίνος μας ενημερώνει για τον παραμυθά Νικηφόρο : Το βιβλίο του Νικηφόρου δεν μπορεί να ληφθεί σαν ιστορική μαρτυρία, μοιάζει περισσότερο με λαϊκό μυθιστόρημα που αναμφισβήτητα εντυπωσιάζει με τις ζωντανές περιγραφές του (σάλπιγγες που ηχούν ενώ δεν υπήρχαν, καπετάνιους που οργώνουν ηρωικά την περιοχή ενώ δεν υπήρξε τέτοια περίπτωση, κλπ), αλλά περιέχει σοβαρές ανακρίβειες οι οποίες δίνουν την εντύπωση ότι αποσκοπεί στην προβολή του ΕΛΑΣ ή στην κάλυψη της αμφισβητήσιμης συμπεριφοράς του (Ο εφιάλτης της Εθνικής Αντίστασης, Ά τόμος, σελ. 169)
ΝΑ ΣΗΜΕΙΩΘΕΙ ΕΔΩ ΟΤΙ ΟΠΩΣ ΟΜΟΛΟΓΕΙ Ο ΠΟΛΙΤΙΚΟΣ ΚΑΘΟΔΗΓΗΤΗΣ ΠΕΡΙΚΛΗΣ ΣΤΗΝ ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ "ΤΟ ΒΗΜΑ" ΣΤΙΣ 3.12.1978, ΤΗΝ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑ ΓΙΑ ΕΝΙΣΧΥΣΗ ΤΗΣ ΑΜΥΝΑΣ ΤΟΥ ΒΟΡΕΙΟΥ ΑΚΡΟΥ ΤΗΣ ΓΕΦΥΡΑΣ (λόγω υποψιών των Ιταλών) ΓΝΩΡΙΖΕ ΤΟ ΕΑΜ-ΕΛΑΣ ΑΛΛΑ ΜΕΧΡΙ ΤΗΝ ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΣΤΙΓΜΗ ΔΕΝ ΤΗΝ ΜΕΤΕΔΩΣΕ ΣΤΟΝ ΖΕΡΒΑ!!!
Ο Νικηφόρος στο τρίτομο βιβλίο του "Αντάρτης στα βουνά της Ρούμελης" αφήνει την εντύπωση ότι η κατάληψη του βόρειου βάθρου έγινε από αντάρτες του ΕΛΑΣ, πράγμα που έχει υποστηρίξει και σε σχετικά δημοσιεύματά του χωρίς όμως τεκμηριωμένα επιχειρήματα. Η αφήγηση δείχνει φανερά ότι ΔΕΝ προέρχεται από αυτόπτη μάρτυρα, αντίθετα από εκείνη του Κωτσάκη. Ο Νικηφόρος σημειώνει μόνο την προς τα εκεί κίνηση της ομάδας του και καταλήγει σε φράσεις όπως : "Φτάσαμε στο βράχο. Ήταν ίσιος, το επάνω μέρος σαν μπαλκόνι" , Άστραψαν επάνω μας ένας, δύο, τρεις πυροβολισμοί, "Χυμήξαμε επάνω και πάει, ακούσαμε τους Ιταλούς που λακούσανε πανικόβλητοι στον κατήφορο" , "Μαζευτήκαμε ορθοί στην κορυφή στον βράχο".
Δυστυχώς όμως γι' αυτόν δεν υπάρχει περιγραφή συμπλοκής με τους υπερασπιστές του βάθρου που έβαλαν από πολυβολείο, την ύπαρξη του οποίου δεν αντελήφθη ΟΥΤΕ ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΚΑΤΑΛΗΨΗ ΤΟΥ. ΑΝΤΙΘΕΤΩΣ ΠΡΟΚΥΠΤΕΙ ΠΑΡΑΜΟΝΗ ΣΤΟΝ ΒΡΑΧΟ!!! : "Βγήκα άκρη-άκρη, από κάτω χάος!!" [Στο μυαλό του!!! ] απ' όπου διέκρινε μερικούς από τους Ιταλούς που έφευγαν μετά την εξουδετέρωση της άμυνάς τους. Επομένως δεν μπορούσε να γνωρίζει πως και από ποιους κατελήφθη το Βόρειο βάθρο. Η πιο πιθανή εξήγηση είναι ότι ο Νικηφόρος με τους άνδρες του πιθανόν να συγκρούστηκαν με Ιταλούς της ενίσχυσης που έφθασε με τρένο [από Λαμία] ΑΛΛΩΣΤΕ Ο ΙΤΑΛΟΣ ΑΙΧΜΑΛΩΤΟΣ ΠΟΥ ΠΙΑΣΤΗΚΕ ΣΤΟ ΒΑΘΡΟ ΟΜΟΛΟΓΗΣΕ ΣΤΟΝ DENYS HAMSON ΟΤΙ ΟΙ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΟΙ ΣΥΝΤΡΟΦΟΙ ΤΟΥ ΕΙΧΑΝ ΦΥΓΕΙ ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΠΡΩΤΗ ΕΠΙΘΕΣΗ.
Τόσο ο Μάγιερς όσο και ο Γουντχάουζ ενώ αναφέρουν με λεπτομέρειες στα βιβλία τους για την επιχείρηση, δεν αναφέρουν τπτ για τον Νικηφόρο. Και ναι μεν ο Μάγιερς στην σελίδα 74 αναφέρει περί "ύπαρξη εφεδρείας", χωρίς να κατονομάζει τον επικεφαλής. "Ακολούθησε το μικτό επιτελείο μας, ο Ζέρβας, ο Άρης, ο Κρις και εγώ. Και αμέσως πίσω μας μια εφεδρική ομάδα από τριάντα αντάρτες που οι περισσότεροι ανήκαν στον Άρη, αλλά που είχε και μερικούς ο Ζέρβας". Τέτοια μικτή ομάδα όμως, όπως είπαμε πιο πάνω δεν υπήρχε! Καμία αναφορά του Μάγιερς για τον Νικηφόρο!
Στην σελίδα 77 αναφέρεται σε παρέμβαση ΕΦΕΔΡΙΚΗΣ ΟΜΑΔΑΣ ΓΙΑ ΒΟΗΘΕΙΑ ΣΤΟ ΒΟΡΕΙΟ ΒΑΘΡΟ ΜΕ ΕΠΙΚΕΦΑΛΗΣ ΤΟΝ ΚΟΜΝΗΝΟ ΠΥΡΟΜΑΓΛΟΥ . Για την ακρίβεια γράφει :
"Η κατάσταση στη δική μας πλευρά, απαιτούσε δραστικές ενέργειες. Αποφασίσαμε να κινητοποιήσουμε την εφεδρική ομάδα για ν' αποκαταστήσουμε την ισορροπία. Επικεφαλής της ομάδας αυτής ήταν ο υποδιοικητής του Ζέρβα, Κομνηνός Πυρομάγλου. Του αναθέσαμε την διοίκηση της νέας επίθεσης στη βόρεια πλευρά" Και κλάααααααααααααααααμα τα ιστορικά ναυάγια!!!!
Η λανθασμένη λοιπόν εντύπωση του Μάγιερς αλλά και του Γούντχαουζ σε μεταγενέστερο βιβλίο του "Something Ventured" (σελ. 47-48 ), περί ύπαρξης μικτού τμήματος εφεδρείας από ΕΛΑΣΙΤΕΣ και ΕΔΕΣΙΤΕΣ οφείλεται στην σύγχυση από την ύπαρξη της ομάδας ενέδρας του Νικηφόρου στην περιοχή της γέφυρας Σανίδα του ποταμού Σπερχειού. Η ομάδα εφεδρείας λοιπόν και η ομάδα ενέδρας ήταν προφανώς η ίδια!
Ο Πυρομάγλου στις 25/11/1944 σε τελείως ανύποπτο χρόνο στην εφημερίδα "Εθνική Φλόγα" περιγράφει τα γεγονότα. ΚΑΜΙΑ ΑΝΑΦΟΡΑ για ύπαρξη ειδικού τμήματος εφεδρείας!!!
Ομοίως, ο Hamson στο βιβλίο του στην Αγγλική έκδοση του βιβλίου του που κυκλοφόρησε τον Νοέμβριο του 1945 δεν αναφέρει τίποτα για εφεδρεία!! Περιγράφει κανονικά όλες τις ομάδες (σελ. 100-101), αλλά τίποτα περί "τμήμα εφεδρείας"!!!
Κάποιος θα έλεγε : ΤΙ ΣΗΜΑΣΙΑ ΕΧΟΥΝ ΟΛΑ ΑΥΤΑ?? Ο ίδιος ο Νικηφόρος στο βιβλίο του "Γοργοπόταμος - Έλληνες αντάρτες εναντίον του Ρόμμελ", στην σελίδα 148 νιώθει... ανακουφισμένος που τον άφησε ΕΞΩ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗ Ο ΒΕΛΟΥΧΙΩΤΗΣ!! : "Τμήμα του ΕΛΑΣ με 30 άντρες με τον Ανθυπίλαρχο Νικηφόρο, γενική εφεδρεία της Διοίκησης (Μόλις το άκουσα ένα βουητό γέμισε το κεφάλι μου. Είπα ευχαριστημένος : "Καλά είναι δεν θα κινδυνέψω!!!!!!!!" Αλλά με έτρωγε το σαράκι, Γιατί το έκανε αυτό ο Άρης;-ότι δηλαδή ΕΜΕΝΑ ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΑ ΕΞΩ ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗ" και το αιτιολογεί ως εξής (σελ. 162) : "Τα στελέχη στα οποία φαίνεται ότι βασιζόταν (ο Άρης) για την παραπέρα ανάπτυξη του ΕΛΑΣ, τα κράτησε ΕΞΩ ΑΠΟ ΤΟΝ ΚΥΚΛΟ ΤΗΣ ΦΩΤΙΑΣ!!!"
Υπάρχει και ένα ακόμα περίεργο περιστατικό. Κατά τη διάρκεια της επιχείρησης ρίχθηκαν 2 χειροβομβίδες τύπου μιλς κοντά στην ομάδα ανατίναξης. Οι Ιταλοί ΔΕΝ ΕΙΧΑΝ ΤΕΤΟΙΕΣ ΧΕΙΡΟΒΟΜΒΙΔΕΣ, παρά μόνο ελαφριές. ΠΟΙΟΣ ΤΙΣ ΕΡΙΞΕ? ο Μυριδάκης είναι κατηγορηματικός και υποστηρίζει ότι τις έριξαν οι ΕΛΑΣΙΤΕΣ.
Ο Arthur Edmonds στο βιβλίο του "With The Greek Guerillas" γράφει ότι μια σφαίρα πέρασε δίπλα από το κεφάλι του και του προξένησε ζάλη. Φαίνεται πως οι αντάρτες τους πέρασαν για Ιταλούς και τους πυροβόλησαν με αυτόματο!! ΟΙ ΟΜΑΔΕΣ ΤΟΥ ΕΛΑΣ -ΓΡΑΦΕΙ Ο ΙΔΙΟΣ- ΕΙΧΑΝ ΣΤΟ ΜΕΤΑΞΥ ΑΠΟΜΑΚΡΥΝΘΕΙ ΚΑΙ ΟΙ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΟΙ ΤΟ ΕΙΧΑΝ ΡΙΞΕΙ ΣΤΟ ΠΛΙΑΤΣΙΚΟ ΓΙΑ ΡΟΥΧΑ, ΤΡΟΦΙΜΑ, ΟΠΛΑ ΚΑΙ Ο,ΤΙΔΗΠΟΤΕ ΑΛΛΟ!!!
Ο Denys Hamson, ενώ στην αρχή ρίχνει... καντήλια για τις χειροβομβίδες που έριξαν οι αντάρτες, σκέφτεται πως ΑΠΟΚΛΕΙΕΤΑΙ να έκαναν τέτοιο πράγμα οι Έλληνες και συμπεραίνει ότι ίσως να ήταν Ιταλικοί όλμοι!!
Μόλις τελείωσε η επιχείρηση, ο Ζέρβας έριξε τις τρεις πράσινες φωτοβολίδες και η ομάδα αποχώρησε. Ο Μυριδάκης φεύγοντας θα γράψει σε ένα χαρτί το Ομηρικό ρητό "ΕΙΣ ΟΙΩΝΟΣ ΑΡΙΣΤΟΣ ΑΜΥΝΕΣΘΑΙ ΠΕΡΙ ΠΑΤΡΙΣ" με υπογραφή ΝΑΠΟΛΕΩΝ ΖΕΡΒΑΣ. Γι' αυτό μετά την επιχείρηση επικήρυξαν τον Ζέρβα με 100 εκατομμύρια δραχμές της εποχής εκείνης!! Το BBC δεν ανέφερε κανένα όνομα όπως είχε συμφωνηθεί για να μην υπάρξει κυνηγητό των αρχών κατοχής...
Μετά το τέλος της ενέργειας, οι Γερμανοί θα χρειαστούν 5 εβδομάδες περίπου για να επισκευάσουν τις ζημιές της γέφυρας και να αποκαταστήσουν πλήρως τη σιδηροδρομική συγκοινωνία (6 Ιανουαρίου 1943). Είχε προηγηθεί αποτυχημένη προσπάθεια στις 17 Δεκεμβρίου. Δυστυχώς για τα ιστορικά ναυάγια τότε πέρασε η πρώτη αμαξοστοιχία από την νέα γέφυρα Γοργοποτάμου. Μέχρι τότε, όπως προκύπτει από το τηλεγράφημα του Γερμανού Διοικητή Ε' Συγκροτήματος Νοτιοανατολικής Διοίκησης Αντιστράτηγο Loehr Alexander προς την ανώτατη διοίκηση των Γερμανικών ενόπλων δυνάμεων "αι μεταφοραί διεξήγοντο μέσω Λειανοκλαδίου-Στυλίδος-Χαλκίδος, μετά μεγίστης δυσχερείας και πολλών καθυστερήσεων". (Θέμης Μαρίνος - "Αποστολή Χάρλινγκ - 1942", σελ. 130-131). Έκτοτε την φρούρηση της γέφυρας ανέλαβαν οι Γερμανοί.
Ιδού πως περιγράφει ο Έντυ Μάγιερς τον χωρισμό των αντάρτικων ομάδων : «Την άλλη μέρα χωρίσαμε. Εμείς πήγαμε προς τα δυτικά κι ο Άρης έφυγε προς το Νότο, προφανώς για να συλλάβει κάποιον άλλο ζωοκλέφτη και να τον τιμωρήσει με τη συνηθισμένη του μέθοδο»!!!! («Η Ελληνική περιπλοκή», σελ. 84)
Την επόμενη μέρα (26) οι κατακτητές είδαν το θέαμα της κατεστραμμένης γέφυρας και σε διπλανό εικονοστάσι το ομηρικό «Εις οιωνός άριστος, αμύνεσθαι περί πάτρις» με υπογραφή «Ναπολέων Ζέρβας» Έτσι επικήρυξαν το Ζέρβα με 100 εκατομμύρια δραχμές της εποχής εκείνης και τουφέκισαν σε αντίποινα 14 έλληνες ομήρους από τη Λαμία μπροστά τη γέφυρα!
Ο διοικητής της 3ης Ιταλικής στρατιάς στρατηγός Ρόσσι ανέφερε : «Σήμερα το πρωί στις 7 η ώρα τουφεκίστηκαν 14 Έλληνες ως αντίποινα. Κατάλογος ονομάτων συνημμένος»
Η επικήρυξη του Ζέρβα από τους Ιταλούς...
ΜΕΤΑ ΤΟΝ ΓΟΡΓΟΠΟΤΑΜΟ
Η ηγεσία λοιπόν του ΚΚΕ αποκήρυξε και αυτή την ενέργεια ΕΘΝΙΚΗΣ ΑΝΤΙΣΤΑΣΗΣ όπως καταδίκασε και την ανατίναξη της ΕΣΠΟ από την ΠΕΑΝ 2 μήνες πριν, χαρακτηρίζοντάς την «βρωμερή πράξη συνειδητών εχθρών του Έθνους»! Και αργότερα το πολιτικό γραφείο του ΚΚΕ (Γεώργιος Σιάντος) με διακήρυξη αποκαλεί την ΠΕΑΝ «Αντεθνική συμμορία που την καθοδηγούν πράκτορες του κατακτητή»!!!
Για αυτό το λόγο λοιπόν η ηγεσία του ΚΚΕ κάλεσε το Φεβρουάριο του 1943 το Βελουχιώτη σε απολογία. Οι κατηγορίες εναντίον του ήταν :
-Η μη παρεμπόδιση της επιχείρησης της ανατίναξης της γέφυρας του Γοργοποτάμου -Η παρά την εντολή της Κεντρικής επιτροπής του ΚΚΕ συμμετοχή του στην επιχείρηση -Η αποτυχία του να διαλύσει τις αντάρτικες δυνάμεις του Ζέρβα.
Απόδειξη της αποκήρυξης από την ηγεσία του ΚΚΕ της ανατίναξης της γέφυρας του Γοργοποτάμου αποτελεί και το γεγονός ότι τα έντυπα που κυκλοφορούσαν τότε οι οργανώσεις του ΕΑΜ-ΕΛΑΣ αποσιώπησαν το γεγονός και πέρασαν πάρα πολλοί μήνες μέχρι να αναφερθούν σε αυτό!
Την εποχή εκείνη τόσο το ΕΑΜ όσο και ο ΕΛΑΣ απέβλεπε ακόμη σε οικονομικές και πολιτικές διεκδικήσεις και όχι σε ένοπλη αντιστασιακή δράση εναντίον των δυνάμεων κατοχής. (Παράγραφος 10η της απόφασης της νέας Κεντρικής Επιτροπής του ΚΚΕ, Σεπτέμβριος 1941 και προκήρυξη πολιτικού γραφείου του ΚΚΕ της 19 Απριλίου 1942- «Το ΚΚΕ Επίσημα Κείμενα», τόμος πέμπτος, σελίδες 51 και 69-70).
Η στάση αυτή προκύπτει και από την εισήγηση του γγ του ΚΚΕ Γιώργου Σιάντου, κατά τη διάρκεια της 8ης ολομέλειας της Κεντρικής επιτροπής του ΚΚΕ (πρώτο δεκαήμερο Ιανουαρίου 1942). Ο Γιάννης Πετσόπουλος στη σελίδα 37 του βιβλίου του «Τα πραγματικά αίτια διαγραφής μου από το ΚΚΕ» σημειώνει : «Η ηγεσία του ΚΚΕ όχι μονάχα στην αρχή κλωτσούσε, μα και κατάγγελνε το αντάρτικο για τυχοδιωκτισμό και τα σαμποτάζ για προβοκάτσια. «Με την κουμπούρα δεν τρώει ο λαός ψωμί», έλεγε στην εισήγησή του ο Γιώργος Σιάντος».
Αργότερα, ορισμένοι κομμουνιστές θα επικρίνουν το Βελουχιώτη για την απροθυμία του και τη χρονοτριβή για την ανατίναξη της γέφυρας. Το σημαίνων στέλεχος του ΕΑΜ ο Διονύσης Μπενετάτος στη σελίδα 86 του βιβλίου του «Το χρονικό της κατοχής» γράφει τα εξής :
«Η δράση είναι συνυφασμένη και μ' αποτυχίες και σφάλματα. Και στην περίπτωση του Άρη υπήρξε σημαντικό σφάλμα η άρνηση του Άρη ν' ανατινάξει χωρίς συζητήσεις την Γέφυρα του Γοργοποτάμου... Έτσι η γέφυρα του Γοργοποτάμου ανατινάχτηκε αλλά δύο μοιράστηκαν την δόξα του εγχειρήματος, με δεύτερο τον Άρη. Η ολιγωρία του Άρη στην ανατίναξη της γέφυρας του Γοργοποτάμου ήταν μεγάλο σφάλμα που σήμερα κρίνεται μεγαλύτερο, αν λάβουμε υπ' όψη και τον βασικό σκοπό του Εαμικού κινήματος που ήταν η μονοπώληση του αγώνα της Εθνικής αντίστασης...»
Άλλη μια απόδειξη είναι και το γεγονός ότι λίγες μόνο ημέρες μετά την επιχείρηση, δηλαδή τον Δεκέμβριο του 1942 συνήλθε στην Αθήνα η Δεύτερη Πανελλαδική Συνδιάσκεψη του ΚΚΕ. Αυτή αποφάσισε τότε εμμέσως πλην σαφώς («Το ΚΚΕ Επίσημα κείμενα», τόμος πέμπτος-1940-1945, σελ. 91-92) την εξόντωση όλων των Εθνικών οργανώσεων αντίστασης αλλά και κάθε αντιτιθέμενου σε υποταγή από το ΕΑΜ-ΕΛΑΣ. Η απόφαση αυτή ήταν σύμφωνη με το νόημα της ΑΡΧΗΣ που είχε διατυπώσει ο γγ του ΚΚΕ Γεώργιος Σιάντος κατά την οποία : «Πας τις αρνούμενος να συνεργασθή με το Κομμουνιστικόν Κόμμα θα θεωρηθή γκεσταπίτης» (!!!) («Ο Γεώργιος Καρτάλης και η εποχή του, 1934-1957», Κομνηνός Πυρομάγλου, τόμος Α', σελ 351)
Αμέσως μάλιστα μετά τη λήψη της απόφασης, ο Βελουχιώτης επιτέθηκε την 30η Δεκεμβρίου 1942 επικεφαλής 400 περίπου ανταρτών στην περιοχή της Στερεάς Ελλάδας ώστε να εξοντώσει τις Εθνικές ομάδες Ελλήνων ανταρτών (ΕΔΕΣ) του Ζέρβα. Ευτυχώς ανεπιτυχώς! Η πρώτη αυτή ενέργεια λοιπόν υπήρξε η εφαρμογή του σχεδίου του ΚΚΕ περί μονοπώλησης του αγώνα και επιβολής στη συνέχεια με τη δύναμη των όπλων, το Δεκέμβριο του 1944 της κόκκινης δικτατορίας, της βίας και του τρόμου...
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Chris Woodhouse - "Το Μήλο της Έριδος" Chris Woodhouse - "Something Ventured" Chris Woodhouse - "Ο ιστορικός ρόλος της Εθνικής Αντιστάσεως" Δημήτριος Δημητρίου (Νικηφόρος) - "Αντάρτης στα βουνά της Ρούμελης, χρονικό 1940-1944" Δημήτριος Δημητρίου (Νικηφόρος) - "Γοργοπόταμος. Έλληνες αντάρτες εναντίον του Ρόμμελ" Παντελής Κωτσάκης - "Το προσωπικόν χειρόγραφον του Αγώνος 1942-1943" Αριστομένης Αντωνακέας - "Η ανατίναξις της γέφυρας του Γοργοποτάμου" Μιχαήλ Μυριδάκης - "Η επιχείρηση του Γοργοποτάμου και το ΕΑΜ-ΕΛΑΣ" Μιχαήλ Μυριδάκης - "Αγώνες της Φυλής" (Τόμος Α') Έντυ Μάγιερς - "Η Ελληνική Περιπλοκή" Κομνηνός Πυρομάγλου - "Ο Δούρειος Ίππος" Κομνηνός Πυρομάγλου - "Ο Γεώργιος Καρτάλης και η εποχή του, 1934-1957" (Τόμος Α') Θέμης Μαρίνος - "Αποστολή HARLING 1942 - Η επιχείρηση Γοργοποτάμου" Θέμης Μαρίνος - "Ο Εφιάλτης Της Εθνικής Αντίστασης" (Τόμος Α') Σπύρος Μπέκιος (Λάμπρος) - "Γοργοπόταμος - Η αλήθεια που καίει" Σπύρος Μπέκιος (Λάμπρος) - "Σελίδες από την Εθνική Αντίσταση" Denys Hamson - "Με τους Έλληνες στο Γοργοπόταμο" Αλέκος Ζωγράφος (Λαοκράτης) - "Τα παρασκήνια του Γοργοποτάμου" Arthur Edmonds - "With Greek Guerillas" Nicolas Hammond - "Με τους Αντάρτες"